Archiwalne zdjęcia częstochowskiego Błeszna. Poznaj intrygującą historię tego miejsca!

Błeszno to jedna z najstarszych osad wchodzących w obręb naszego miasta. Wieś położona w pobliżu Warty przy trakcie krakowskim, występująca w źródłach od 1382 r., graniczyła z dobrami wójtowskimi lokowanej Częstochowy i stanowiła centrum rozległych dóbr.

- W Błesznie, który w swoich początkach był odrębną wsią znajdowało się niegdyś grodzisko należące do rodziny Bielów. Była w nim wieża obronna. Budowla ta była na pewno mniejsza niż na przykład zamek w Bobolicach – mówi dr Juliusz Sętowski współtwórca publikacji towarzyszącej wystawie na temat Błeszna, która do maja można oglądać w Ratuszu.

Zobacz te zdjęcia - kliknij TUTAJ!

Jak podaje w publikacji na temat Błeszna kurator wystawy dr Andrzej Kuśnierczyk, na przełomie XIV i XV w. Błeszno należało do wspomnianego już rycerskiego rodu Bielów herbu Ostoja (Biel Abel, Biel Henryk). Wzmianki o sołectwie i sołtysie z końca XV w. dowodzą, że lokowana była na prawie niemieckim. Składała się z dwóch części, podział ten widoczny jest aż do schyłku XVIII w. Wieś położona była w pobliżu Warty, przy trakcie krakowskim, graniczyła z dobrami wójtostwa częstochowskiego; północną granicę wsi wyznaczała rzeka Konopka (dawniej: Łętwin), wschodnią granicę stanowiły lasy. Na terenie Błeszna znajdował się dwór, folwark, młyn, karczma, huta żelaza i huta szkła. Wzgórze błeszneńskie dostarczało kamienia wapiennego dla celów budowlanych. Majątek Błeszno uformował niewątpliwie Abel Biel, burgrabia w Wieluniu i starosta w Krzepicach, wymieniany w dokumentach z 1373–1414. W 1442 Henryk Biel z Błeszna zastawił swoją dziedzinę Maciejowi z Goszczyna, wraz z folwarkami i wieżą (w dokumencie: turris – obiekt warowny z wieżą).  Błeszno trafiło w ręce m.in. Jana Głębowskiego, Jerzego ze Zwierzyńca, rodziny Trepków, później Błeszyńskich. Na terenie majątku funkcjonował też folwark. Ziemie Błeszna były terenami leśnymi i rolniczymi.

Do Błeszna przynależały tereny, które wchodzą obecnie w skład innych dzielnic Częstochowy. - Rozległe dobra majątku Błeszno stanowiły swoisty archipelag osad: Bernatowizna (młyn), Bór, Bugaj, folwark Brzeziny, Dąbie, Kręciwilk, Ostatni Grosz, Raków (wówczas: Pustkowie Raków), Podbucze, Poczekaj (karczma w lesie zwanym Murowany), Wrzosowisko (dziś: Wrzosowiak) – czytamy w publikacji „Błeszno. Vdemecum dzielnicy Częstochowy”. W XVIII w. utrzymywał się podział na dwa Błeszna określane odpowiednio jako „pierwsze” i „drugie”.  W 1787 w obu częściach wsi mieszkało 735 osób. W 1791 w części pierwszej Błeszna w 49 domach mieszkały 343 osoby, w dwóch dworach mieszkało 21 osób. W drugiej części w 46 domach mieszkało 339 mieszkańców, w dwóch dworach 20 osób. Wieś należała do parafii częstochowskiej (pw. św. Zygmunta).

Najciekawszym historycznie miejscem na Błesznie jest niepozorne pole w okolicach ulicy Szkolnej i Grobli, które obecnie znajduje się w rękach prywatnych, a gdzie niegdyś stała twierdza. Z tego obiektu pozostał jedynie ziemny kopiec o średnicy około 25 metrów otoczony fosą. Jeszcze w latach 90. XX wieku można się było tu natknąć na pozostałości kamiennych gruzów pochodzących z murów „zamku”. Na istnienie tej twierdzy należącej do Abla Biela herbu Ostoja wskazują źródła z XV i XVI wieku. Jednak już w szesnastym stuleciu przestała ona pełnić funkcje obronne. Do dziś nie zachowały się żadne szkice, czy obrazy tego obiektu.

Aż do XX wieku Błeszno było słabo zaludnione i zurbanizowane. Mimo to na obszarze Błeszna powstały szkoły, ochotnicze straże pożarne, kościoły, a także spółdzielnia spożywcza, która dała początek jako jedna z wielu częstochowskiej spółdzielni „Społem”. Rozwijała się tu też lokalna kultura w postaci koła teatralnego, czy zespołów muzycznych. Jednak działający tu folwark nie przetrwał próby czasu. W dzielnicy został tylko jeden z budynków gospodarczych i kawałek muru. Korzystanie na rozwój wsi wpływało wydobycie kamienia wapiennego z dwóch znajdujących się tu wzgórz - błeszeńskiego i wrzosowskiego, który był wykorzystywany do produkcji cementu.

Dopiero wraz z budową częstochowskiej huty, a później z rozbudową samego miasta pojawiło się tu zabudowy mieszkalnej. Na wzgórzu stanęło kilka wieżowców, a kładka dla pieszych połączyła dzielnice Raków i Błeszno, które zostały przecięte przez drogę krajową nr 1.

Przyłączenie obszaru Błeszna do miasta Częstochowy odbyło się w dwóch etapach: w latach 1930 i 1952. Wspomniane wieżowce nie leżą już jednak na terenie dzielnicy Błeszno, która swe granice zmieniła także w 2004 roku i część swych terenów przekazała dzielnicy Wrzosowiak. - Do Wrzosowiaka trafiło osiedle przy ulicy Palmowej, osiedle wieżowców przy „gierkówce”, a także cmentarz Rakowski – mówi dr Sętowski. Błeszno straciło też wzgórze (298,5 m n.p.m.) z 71-metrowym masztem radiowym i wybudowanymi tu 4 zbiornikami retencyjnymi wody (o łącznej pojemności – 32 000 m3).

Wystawa, którą w częstochowskim ratuszu można właśnie oglądać, ukazuje dzieje Błeszna oraz osiedli wchodzących w skład dzisiejszej dzielnicy. Punkt wyjścia ekspozycji, której kuratorem jest dr Andrzej Kuśnierczyk stanowią zaproponowane przez Ośrodek Dokumentacji Dziejów Częstochowy Muzeum Częstochowskiego hasła tematyczne, m.in.: historyczne i administracyjne granice Błeszna, rody szlacheckie, które pisały się „z Błeszna” – Bielowie herbu Ostoja i Błeszyńscy, dwór, folwark, fortalicja (wieża obronna), najstarsi mieszkańcy w dokumentach, organizacje społeczne, szkoły, sylwetki znanych błesznian, obiekty fizjograficzne, walory przyrodnicze. Przez pryzmat wybranych zagadnień wystawa ukazuje ukryte warstwy historii częstochowskiej dzielnicy, pozwala dostrzec losy tej części miasta oraz jej mieszkańców.

Prezentowane materiały (fotografie, mapy, dokumenty) pochodzą z zasobów Muzeum Częstochowskiego, Archiwum Państwowego w Częstochowie – partnera w realizacji projektu. - Wiele fotografii i dokumentów zgromadzonych na wystawie otrzymaliśmy z rąk prywatnych. Od mieszkańców Błeszna, których rodziny od pokoleń żyją w tej dzielnicy – mówi Juliusz Sętowski.

Wystawie towarzyszy publikacja Błeszno. Vademecum dzielnicy Częstochowy pod redakcją Juliusza Sętowskiego.