Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Do zbiorów Muzeum Auschwitz-Birkenau trafił ważny i cenny eksponat. Jest to oryginalny rękopis wierszy więźniarek KL Auschwitz [ZDJĘCIA]

Bogusław Kwiecień
Bogusław Kwiecień
Oryginalny zeszyt z rękopisami wierszy o tematyce obozowej trafił do zbiorów Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau
Oryginalny zeszyt z rękopisami wierszy o tematyce obozowej trafił do zbiorów Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau Muzeum Auschwitz / Łukasz Lipiński
Oryginalny zeszyt z rękopisami wierszy o tematyce obozowej trafił do zbiorów Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau. Należał do byłej więźniarki niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz-Birkenau a następnie Ravensbrück Bożeny Janiny Zdunek (w obozie pod nazwiskiem Musiewicz). Geneza tego niezwykłego zbioru poezji obozowej sięga prawdopodobnie jesieni 1943 roku. Zeszyt przekazał muzeum syn więźniarki profesor Adam Zdunek.

Zeszyt z poezją byłej więźniarki niemieckich obozów Auschwitz i Ravensbrück

Z powojennych przekazów Bożeny Janiny Zdunek wiadomo, że geneza tego niezwykłego zbioru obozowej poezji sięga najprawdopodobniej jesieni 1943 r.

– Trafiła ona wówczas do obozowego szpitala, gdzie więźniarki w nielicznych wolnych chwilach recytowały z pamięci usłyszane i zapamiętane wiersze powstałe w obozie. Nie jest do końca jasne, w jaki sposób pani Zdunek znalazła się w posiadaniu zeszytu, który, jak wskazują na to napisy na jego okładce, miał służyć jako rejestr numerów obozowych zmarłych więźniarek - powiedział dr Wojciech Płosa, kierownik Archiwum Muzeum.

Przypuszcza, że zeszyt udało się może zdobyć dzięki pomysłowości i odwadze więźniarek zaangażowanych w działalność obozowego ruchu oporu. Bożena Janina Zdunek miała w obozie dwa tego typu zeszyty, jednak jeden z nich został jej skradziony wraz z torbą, w której przechowywała więźniarski dobytek.

Przekazany zeszyt w szerokie linie na 32 stronach zawiera, spisane różnymi charakterami pisma, teksty 17 wierszy obozowych. Są wśród nich utwory autorstwa m.in. Krystyny Żywulskiej (właściwie Sonia Landau): „Marsz”, „Apel”, „List do Matki”, „Taniec”, „Mamo, bądź, zdrowa”. To wiersze, które stanowią kanon poezji obozowej z KL Auschwitz.

- Muzeum Auschwitz-Birkenau jest największą placówką muzealną, ma także zasoby, aby odpowiednio traktować takie szczególne dokumenty. Jest dla mnie szczególnie ważne, że zeszyt ten trafia z powrotem do miejsca hołdu tych ludzi

– powiedział profesor Adam Zdunek, przekazując zeszyt.

Cenne uzupełnienie zbiorów wierszy Muzeum Auschwitz

Jak podkreśla kierownik Archiwum Muzeum zeszyt podarowany przez profesora Adama Zdunka jest dokumentem niezwykłym i bardzo cennym.

- Już sama historia powstania tego zbioru wierszy przykuwa uwagę, a pamiętać także trzeba o tym, że jest on świadectwem ogromnej woli życia i przywiązania do kultury, jakie cechowały więźniarki. Pośród koszmarnej rzeczywistości dnia codziennego obozu w Birkenau znajdowały one siły i czas, żeby gromadzić to, co tak niezwykle ulotne – teksty wierszy obozowych, tworzonych przez współwięźniarki jako migawki przedstawiające bezmiar cierpienia i tęsknotę z wolnością. Działania te wymagały bez wątpienia wielkiej odwagi i determinacji

– dodał Wojciech Płosa.

Podkreślił także, iż zeszyt ten będzie bardzo cennym uzupełnieniem zbiorów wierszy obozowych przechowywanych w naszym Archiwum. Znajdują się w nim tylko bardzo nieliczne przykłady wierszy napisanych w obozie. Większość tej kolekcji stanowią teksty utworów poetyckich zapamiętanych przez byłe więźniarki i byłych więźniów i odtworzone już po wojnie z pamięci.

Do obozu Auschwitz trafiła w czerwcu 1943 roku

Bożena Janina Zdunek (z domu Musiewicz) urodziła się 29 czerwca 1918 r. we wsi Siwki na Wołyniu. Kształciła się w słynnym Liceum Krzemienieckim, a w latach 30. po przeprowadzce z rodzicami do Warszawy kontynuowała naukę w Gimnazjum im. Królowej Jadwigi. W czasie okupacji zaangażowała się w działalność ruchu oporu.

W 1943 r. została aresztowana i 22 czerwca 1943 r. została przywieziona do KL Auschwitz. W obozie tym przebywała do końca sierpnia 1944 r., kiedy to została przeniesiona do KL Ravensbrück. Pod koniec kwietnia 1945 r. w wyniku akcji Szwedzkiego Czerwonego Krzyża znalazła się w grupie więźniarek, które zwolniono i przywieziono do Szwecji. W 1948 r. wyszła za mąż za Jerzego Januariusza Zdunka, powstańca warszawskiego i byłego więźnia obozu Stutthof. Zmarła 2 czerwca 2015 roku w Karlskronie.

Dyrektor Instytutu Polskiego w Sztokholmie Paweł Ruszkiewicz wspominał moment, kiedy po raz pierwszy zobaczył zeszyt Bożeny Janiny Zdunek: – Zostałem zaproszony do pana Adama do domu. Ten moment zostanie ze mną do końca życia, gdy z tej szafy wyciągane są te dokumenty i wśród nich właśnie ten zeszyt. Natychmiast ustaliliśmy, że to trzeba pokazać szerzej, światu, bo to się należy przede wszystkim mamie pana Adama, więźniarkom, panu Adamowi, jego dzieciom.

We współpracy ze Szwedzkim Czerwonym Krzyżem Instytut stworzył wystawę, która opowiada historię obozowego zeszytu. – Mając na uwadze stan zeszytu, od samego początku wiedzieliśmy, że wymaga on konserwacji. Przekazanie zeszytu do Muzeum, które od początku całego projektu wspierało nas merytorycznie i medialnie, to z jednej strony kulminacja całego przedsięwzięcia, ale także impuls do dalszej działalności. Zamierzamy bowiem wydać reprint zeszytu z tłumaczeniem na szwedzki – dodał Paweł Ruszkiewicz.

Pamiątki osobiste pozwalają poznawać historię KL Auschwitz

Dyrektor Muzeum Auschwitz-Birkenau dr Piotr M.A. Cywiński podkreśla, że dla placówki niezwykle ważny jest każdy dokument i każda osobista pamiątka, bowiem dzięki nim można nie tylko poznawać historię Auschwitz jako obozowej instytucji, ale przejść na poziom osobisty i pokazywać jednostkowe ludzkie losy.

- Jest to w istocie bardzo szczególny tom poezji, który jest świadectwem tego, iż dla uwięzionych w Auschwitz wiersze stawały się sposobem walki z upodleniem i odczłowieczeniem

– powiedział dyrektor Muzeum Auschwitz dr Piotr M. A. Cywiński.

Zaapelował jednocześnie o przekazywanie wszelkich dokumentów i pamiątek związanych z historią i ofiarami KL Auschwitz. W Miejscu Pamięci będą one chronione, konserwowane, badane i eksponowane.

FLESZ - Koronawirus. Jak się przed nim uchronić

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wideo
Wróć na oswiecim.naszemiasto.pl Nasze Miasto