Oświęcim. Tajemnice skryte w murach dawnego ratusza

Zygmunt Kasperczyk, mieszkaniec Oświęcimia, nie ma dobrych wspomnień związanych z dawnym oświęcimskim ratuszem przy Rynku. – Dla mojego, starszego już pokolenia ten budynek długo kojarzył się z siedzibą Urzędu Bezpieczeństwa, który mieścił się tutaj po wojnie. Miałem znajomych, którzy byli tam więzieni – mówi oświęcimianin.

Stary ratusz spłonął

Historycy podkreślają, że była to jednak przede wszystkim przez blisko 65 lat siedziba oświęcimskiego magistratu. – Pod takim kątem ta kamienica była budowana – zaznacza Wioletta Oleś, dyrektor Muzeum Zamek w Oświęcimiu.
Wcześniejszy ratusz, pochodzący prawdopodobnie z XVI w. znajdujący się w środkowej części Rynku spłonął w wielkim pożarze miasta w 1863 r. Rada miasta zmuszona była przez jakiś czas wynajmować pomieszczenia w kamienicy Ślebarskich położonej po drugiej stronie Rynku, a w zamku pomieszczenia na miejski areszt, ale w końcu zapadła decyzja o budowie ratusza. Prace trwały dwa lata.

Stać było tylko na pobielenie

Pierwszym budowniczym, jak wynika z badań krakowskich architektów Lucyny Sulerzyskiej, Marii Filipowicz i Aleksandra Filipowicza, był Leopold Michla z Oświęcimia, a następnie Emanuel Rost z Białej.
1 listopada tego roku minie 140 lat, gdy oświęcimskie władze zajęły swoją nową siedzibę. Prawdopodobnie względy finansowe sprawiły – według architektów z Krakowa – że rada miasta na pytanie o kolor fasady, uznała, że wystarczy pobielenie budynku. W 1876 r. na wieży ratusza zamontowano zegar, który działał do początku XX w. Najdłużej gospodarzem magistratu był Roman Mayzel, który przez 26 lat pełnił rolę burmistrza. Ciekawostką jest fakt, że obok w sąsiednim budynku znajdowała się jego apteka. Budynek pełnił swoją rolę do wybuchu drugiej wojny światowej. – Wraz z rozpoczęciem okupacji niemiecki burmistrz miasta za swoją siedzibę wybrał zamek – mówi Wioletta Oleś.
Niemieckie władze okupacyjne włączyły ratusz do systemu obrony przeciwartyleryjskiej miasta. Został połączony podziemnymi korytarzami z bunkrem wybudowanym na środku Rynku. W okresie powojennym obiekt przejęty został przez władze komunistyczne, które przeznaczyły go na siedzibę UB.
– Były to czasy, gdy obok tego budynku przechodziło się ze strachem – mówi Zygmunt Kasperczyk. – Po mieście krążyły różne słuchy o prowadzonych tam ciężkich przesłuchaniach i surowych celach, w których przetrzymywano wrogów ustroju socjalistycznego – dodaje.
Potem budynek, aż do lat 70. zajęła Milicja Obywatelska oraz Wojskowa Komenda Uzupełnień. Swoje siedziby miały Towarzystwo Miłośników Ziemi Oświęcimskiej, Rada Osiedla Stare Miasto, Klub „Starówka”.
Teraz będzie muzeum
Na dniach rozpocznie się remont dawnego ratusza. Plany zakładają, że po zakończeniu prac przejmie go Muzeum Zamek. Na parterze powstanie punkt informacji turystycznej.
– Na pierwszym piętrze chcemy urządzić ekspozycję, która oprócz dostarczenia podstawowych informacji o historii miasta będzie stanowić zachętę do przyjścia na zamek – mówi Wioletta Oleś.

Fakty z historii

A Pierwotny budynek miejskiego ratusza w Oświęcimiu znajdował się pośrodku Rynku. Pierwsze zapiski mówią, że było to już od połowy XVI wieku.
Odnowiony w 1792 roku spłonął jednak podczas wielkiego pożaru miastaw 1863 roku.
A Nowy ratusz przy Rynku Głównym 2 jest budowlą z przewagą elementów neogotyckich.
Charakterystyczna jest asymetryczna fasada ratusza, z wieżą w osi głównego wejścia. Jest ona zwieńczona attyką z krenelażem i dwoma narożnymi wieżyczkami
A Po zakończeniu drugiej wojny światowej magistrat usytuowano na zamku.
Następnie w 1987 r. siedziba władz została przeniesiona do budynku przy ul. Zaborskiej.
A Budynek dawnego ratusza od wielu lat nie spełnia już swojej funkcji, jednak od 1993 roku powiewa nad nim herbowa flaga miasta.
Ponadto w samo południe można usłyszeć stąd hejnał Oświęcimia, który stanowi fragment poloneza Aleksandra Orłowskiego.
A Szczególną rolę budynku podkreślają także pamiątkowe tablice poświęcone znanym postaciom lub wydarzeniom z dziejów miasta.
W 1977 roku na ratuszu umieszczono tablicę pamięci urodzonego w Oświęcimiu poety i pisarza Łukasza Górnickiego. W 1988 r. w 70. rocznicę odzyskania niepodległości wmurowano tablicę ku czci 700 legionistów wywodzących się z ziemi oświęcimskiej, a w latach 90. tablicę poświęconą ofiarom terroru stalinowskiego.