Pamiętali o wysiedlonych przez Niemców w związku z budową obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz-Birkenau [ZDJĘCIA]

W związku z epidemią koronawirusa ceremonia miała ograniczony wymiar. Główna część uroczystości została odwołana. Przy Tablicach Pamięci przed Bramą Śmierci w Brzezince złożono jedynie kwiaty i zapalono znicze, by upamiętnić wydarzenia z 1941 roku.

Oddali hołd ofiarom wysiedleń

W różnych odstępach czasowych przed pomnikiem hołd ofiarom wysiedleń oddali m.in. przedstawiciele władz gminy Oświęcim z wójtem Mirosławem Smolarkiem, zastępcą wójta Haliną Musiał, przedstawiciel Rady Gminy Oświęcim Zbigniew Krzemień, sołtys Brzezinki Andrzej Ryszka, przedstawiciel Fundacji Pobliskie Miejsca Pamięci Dagmar Kopijasz oraz dyrektor OKSiR Gminy Oświęcim Jadwiga Szczerbowska.

Rys historyczny wysiedleń

Wiosną 1940 roku władze SS założyły na przedmieściach Oświęcimia obóz koncentracyjny, do którego 14 czerwca przybył pierwszy transport polskich więźniów politycznych.

- W celu pozbycia się niewygodnych świadków, a także uniemożliwienia miejscowej ludności kontaktów z więźniami i utrudnienia tym ostatnim ucieczek władze obozowe wysiedliły już 19 czerwca 1940 roku mieszkańców tzw. Osady Barakowej

- tamte wydarzenia przypomina historyk dr Jacek Lachendro, pracownik Muzeum Auschwitz-Birkenau.

W lipcu i listopadzie tego samego roku oraz kwietniu 1941 usunięto ludność z lewobrzeżnej dzielnicy Oświęcimia – Zasola. Po usunięciu ludności zdecydowana większość budynków została rozebrana, a pozyskany materiał wykorzystany do rozbudowy obozu. Część niezburzonych budynków została przeznaczona dla rodzin SS-manów z załogi obozowej i niemieckich fachowców zatrudnionych przy budowie fabryki chemicznej należącej do koncernu IG Farben.

Drugi etap wysiedleń

Drugi etap wysiedleń miał miejsce w marcu i kwietniu 1941 r. W tym przypadku zostały one przeprowadzone w związku z planami: rozbudowy KL Auschwitz tak, aby mógł pomieścić 30 tysięcy osób, a nie tak jak dotychczas 10 tysięcy, budowy na terenie Brzezinki obozu dla 100 tysięcy jeńców wojennych, budowy przez niemiecki koncern IG Farben fabryki kauczuku syntetycznego i dostarczenia 10 tysięcy więźniów do pracy przy jej budowie oraz utworzenia wokół istniejącego obozu koncentracyjnego obszaru dworskiego SS, w którym zamierzano rozwinąć gospodarkę rolno-hodowlaną i rybną.

- 8 marca 1941 r. naziści wysiedlili bez uprzedzenia, w ciągu kilkudziesięciu minut, mieszkańców wsi Pławy. Następnego dnia większość z nich wywieźli do Gorlic

- zaznacza Jacek Lachendro.

Natomiast pracowników kopalni „Brzeszcze” przesiedlono do pobliskich Brzeszcz i Jawiszowic. Akcja wysiedleńcza, która wówczas została rozpoczęta, trwała z przerwami do końca kwietnia i objęła mieszkańców Boru i Bud (przysiółki Brzeszcz), Harmęż, Rajska, Brzezinki, Babic i Broszkowic.

Ratują zabytkowe obiekty w Brzezince TUTAJ

Zostali oni wywiezieni do Generalnego Gubernatorstwa oraz do pobliskich miejscowości na Górnym Śląsku (Bojszowy, Jedliny, Wola) i w powiecie bielskim (Dankowice, Osiek, Grojec, Monowice, Dwory). Część z nich, zwłaszcza młodych ludzi, skierowano na roboty przymusowe do Niemiec.

Natomiast kolejarze i górnicy zostali osiedleni w Oświęcimiu, Brzeszczach, Jawiszowicach i Przecieszynie. Jedynie w Babicach pozwolono pozostać pracownikom kolei, a w Rajsku robotnikom pracującym w tamtejszym gospodarstwie rolnym i żwirowni. W 1942 r. pozwolono wrócić do swoich domów wysiedlonym górnikom z Bud i częściowo z Boru.

Zniknęły całe wsie

Na zajętym obszarze władze obozowe przejęły cały inwentarz żywy i ruchomy oraz wszystkie nieruchomości. Domy i zabudowania były systematycznie burzone.

- Pozyskany materiał budowlany wykorzystany do budowy obozu w Brzezince (KL Auschwitz II) oraz podobozów: Babitz, Harmense, Bor, Rajsko - podkreśla historyk.

W rezultacie w Brzezince, Pławach i Harmężach zniszczono ponad 90 proc. gospodarstw. W Brzezince z przeszło 500 budynków mieszkalnych zostało sześć. Natomiast w Babicach, Broszkowicach, Borze i Rajsku wyburzenia objęły ponad 40 proc. zabudowań.

Należy pamiętać, że w roku 1941 władze okupacyjne prowadziły również akcje wysiedleńcze ludności z dalej położonych miejscowości, m.in. z Bielan, Osieka, Nowej Wsi, Piotrowic, Polanki Wielkiej, Witkowic, Zatora. Wiązały się one z realizacją tzw. polityki umacniania niemczyzny na terenach zaanektowanych przez Trzecią Rzeszę. Miejsce wysiedlonych zajmowali osadnicy niemieccy z północnej Bukowiny i Besarabii. W 1942 r., w związku z budową fabryki chemicznej IG Farben, wysiedlono także mieszkańców Monowic.

- Łącznie w związku z założeniem i rozbudową obozu koncentracyjnego Auschwitz Niemcy wysiedlili z Oświęcimia i pobliskich wsi łącznie co najmniej 5 tys. Polaków - wylicza dr Jacek Lachendro.

Ponadto hitlerowcy deportowali do pobliskich gett całą żydowską ludność Oświęcimia - łącznie około 7 tysięcy osób. Zniszczono w sumie osiem wsi i rozebrano ponad sto budynków znajdujących się na terenie miasta Oświęcim, w bezpośrednim sąsiedztwie obozu Auschwitz I.

Pobierz bezpłatną aplikację Nasze Miasto i bądź na bieżąco!

Aplikacja jest bezpłatna i nie wymaga logowania. Oprócz standardowych kategorii, z powodu panującej epidemii, wprowadziliśmy zakładkę "koronawirus", w której znajdziesz wszystkie aktualne informacje związane z epidemią.