Esesmani w KL Auschwitz-Birkenau. Po wojnie przed sądami stanęli tylko nieliczni z załogi SS obozu Auschwitz [ZDJĘCIA ARCHIWALNE]

Jak szacują historycy Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau, przez cały okres istnienia niemieckiego obozu Auschwitz służyło w nim ok. 8100 - 8200 esesmanów oraz ok. 200 nadzorczyń.

W 1941 r. załoga SS w KL Auschwitz liczyła około 700 członków, w czerwcu 1942 r. − około 2 tys., w kwietniu 1944 około 3 tys., natomiast w sierpniu 1944 r. − około 3,3 tys. esesmanów i nadzorczyń SS.

- Najwyższy stan został osiągnięty w połowie stycznia 1945 r. w związku z ostateczną ewakuacją KL Auschwitz i wyniósł on 4480 esesmanów i 71 nadzorczyń SS

- wyliczają muzealnicy.

Z materiałów zgromadzonych przez placówkę wynika, że załoga KL Auschwitz w większości składała się z Niemców posiadających obywatelstwo niemieckie (tzw. Reichsdeutsche). Ponadto służbę pełnili też esesmani pochodzenia niemieckiego (tzw. Volksdeutsche), będący uprzednio obywatelami państw okupowanych lub państw satelickich Trzeciej Rzeszy, jak Rumunia, Słowacja i Węgry. Ich udział procentowy stopniowo wzrastał, lecz w 1944 r. spadł w związku ze skierowaniem do służby w KL Auschwitz starszych wiekiem żołnierzy Wehrmachtu i Luftwaffe.

Od 1942 r. do służby w KL Auschwitz zaczęto kierować kobiety. Miało to związek głównie z utworzeniem obozu kobiecego, ale także z brakami kadrowymi wśród samych esesmanów, których coraz częściej kierowano do służby na froncie wschodnim. Nadzorczynie obozowe nie były członkami SS, ponieważ do formacji tej nie przyjmowano kobiet.

Z ustaleń historyków Muzeum Auschwitz wynika, że stosunek załogi obozu do więźniów został określony po raz pierwszy w instrukcji dla oddziałów wartowniczych SS z 1 października 1933 r., wydanej przez Theodora Eicke – ówczesnego komendanta KL Dachau, a od 1934 r. inspektora obozów koncentracyjnych i oddziałów wartowniczych SS.

Podkreślono w niej konieczność surowego traktowania więźniów jako wrogów Rzeszy i narodu niemieckiego. Okazywanie wobec nich jakichkolwiek ludzkich odruchów było nie tylko zwalczane przez przełożonych, ale w samym środowisku esesmanów spotykało się z największą dezaprobatą jako „miękkość” i „brak charakteru".

Wiodącą rolę w obozowym systemie terroru i zagłady odgrywały wydział III (kierownictwo obozu) oraz wydział II-polityczny (Politische Abteilung). Funkcjonariusze wydziału politycznego byli pracownikami Gestapo lub Kripo, oddelegowanymi na te stanowiska z placówki Policji Państwowej w Katowicach.

Tylko znikoma część załogi SS z KL Auschwitz stanęła po wojnie przed sądami. W muzeum szacują, że było to nie więcej niż 15 proc. Najwięcej esesmanów zostało osądzonych w Polsce. W latach 1946-1949 ekstradowano do Polski, głównie z amerykańskiej strefy okupacyjnej Niemiec, około 1000 podejrzanych o popełnienie zbrodni wojennych w KL Auschwitz. Akty oskarżenia przedstawiono 673 osobom, w tym 21 kobietom. Najbardziej znanym procesem był przewód sądowy, który toczył się przed Najwyższym Trybunałem Narodowym w Warszawie przeciwko pierwszemu komendantowi Rudolfowi Hössowi. Zakończył się on wydaniem 2 kwietnia 1947 r. wyroku śmierci, który wykonano 16 kwietnia 1947 roku na terenie byłego obozu.

Drugim ważnym procesem, jaki odbył się przed Najwyższym Trybunałem Narodowym na sesji wyjazdowej w Krakowie w 1947 roku, był tzw. proces załogi KL Auschwitz. Aktem oskarżenia objęto 40 osób, z których 23 skazano na karę śmierci (w tym m.in. drugiego komendanta KL Auschwitz A. Liebehenschela, szefa wydziału politycznego M. Grabnera i kierowniczkę obozu kobiecego Marie Mandel), a 6 na karę dożywotniego więzienia.

Jak podkreślił dr Piotr Setkiewicz, kierownik Centrum Badań Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau i autor książki „Nie poczuwam się do żadnej winy...”, której tytuł jest szokującym cytatem z wypowiedzi wielu oskarżonych w tamtym krakowskim procesie, żaden z 40 esesmanów nie przyznał się do winy.

"O gazowaniu ludzi na terenie obozu oświęcimskiego dowiedziałem się dopiero po zakończeniu wojny z gazet, gdy przebywałem w niewoli angielskiej" – tak m.in. zeznawał Hans Koch, esesman odpowiedzialny w KL Auschwitz za wrzucanie cyklonu B do komór gazowych, który stanął przed sądem w Krakowie.

Linia obrony oskarżonych esesmanów opierała się przede wszystkim na powoływaniu się na działanie na rozkaz, pomniejszaniu swej roli w hierarchii służbowej KL Auschwitz oraz zaprzeczaniu osobistej odpowiedzialności za popełnione czyny.

FLESZ - Koronawirus. Jak się przed nim uchronić